1. PODWYŻKI DLA NAUCZYCIELI 2025r. i inne regulacje

Chociaż 2024 rok przyniósł sporo zmian, to od stycznia znów możemy spodziewać się wielu reform. Niektóre z nich poważnie wpłyną na nauczycieli i uczniów.

Podwyżki dla nauczycieli w nowym roku wyniosą 5 procent, niektórzy więc wolą mówić o wyrównaniu inflacji, a nie rzeczywistym wzroście pensji. Jest jednak cień nadzień dla nauczycieli, bo jak zapowiedział Premier Donald Tusk, przyspieszone mają zostać prace nad obywatelskim projektem ZNP, który zakłada powiązanie wynagrodzeń tej grupy zawodowej z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce. 

W związku z tym nauczycielskie płace zasadnicze wyniosą w zależności od stopnia awansu:
Nauczyciel początkujący: 5153 zł (wcześniej 4908 zł)
Nauczyciel mianowany: 5309 zł (wcześniej 5057 zł)
Nauczyciel dyplomowany: 6210 zł (wcześniej 5915 zł)

JAK USTALONO NA SPOTKANIU PODSUMOWUJĄCYM PRACE ZESPOŁU DS. PRAGMATYKI ZAWODOWEJ NAUCZYCIELI, KTÓRE ODBYŁO SIĘ 12 GRUDNIA 2024 ROKU, NAUCZYCIELE MOGĄ SPODZIEWAĆ SIĘ TEŻ NASTĘPUJĄCYCH ZMIAN: 

• rozszerzenie prawa do nagrody jubileuszowej dla nauczycieli (wprowadzenie uprawnienia po 45 latach pracy).
• przedłużenie uprawnienia do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych o 10 lat, tj. do 2042 roku.
• rozszerzenie grupy nauczycieli uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego o nauczycieli, którzy obecnie nie mają tego prawa, m. in. nauczycieli centrów kształcenia ustawicznego, młodzieżowych domów kultury, pałaców młodzieży, szkolnych schronisk młodzieżowych.
• uregulowanie warunków obliczania i wypłacania wynagrodzenia za doraźne zastępstwa dla wszystkich nauczycieli.
• Wyeliminowanie przydzielania zastępstw doraźnych za nieobecnych nauczycieli do realizacji w czasie, w którym mają swoje obowiązkowe zajęcia.
• korzystniejsze ukształtowanie odpraw w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Ujednolicone zostaną zasady odpraw emerytalno-rentowych dla nauczycieli z odprawami przewidzianymi dla pracowników samorządowych.
• uregulowanie w Karcie nauczyciela ochrony przedemerytalnej w jednolity sposób dla nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania oraz na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.
• kwalifikacje do nauczania muzyki, plastyki będzie miał nauczyciel, który jest absolwentem szkoły muzycznej albo liceum plastycznego i ukończył dowolne studia oraz ma przygotowanie pedagogiczne.
• studia podyplomowe dla wszystkich nauczycieli niezależnie od czasu studia kiedy ukończyli i uzyskali kwalifikacje.
• ujednolicenie pensum nauczycieli kształcenia zawodowego niezależnie od rodzaju prowadzonych zajęć do 18 godzin w tygodniu
• ZMIANY CZEKAJĄ TAKŻE UCZNIÓW.

Już w tym roku szkolnym ocena z religii lub etyki nie będzie wliczać się do średniej ocen na koniec roku. Od 1 września 2025 w szkołach pojawią się dwa nowe przedmioty: edukacja obywatelska oraz edukacja zdrowotna. Najprawdopodobniej zmniejszony zostanie też zakres nieobowiązkowych lekcji religii lub etyki do jednej tygodniowo(obecnie są dwie godziny tygodniowo), a także zajęcia te będą odbywać się na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. 

• Inaczej będą wyglądały też egzaminy. To pierwszy rok, po dwuletniej przerwie, kiedy matury i egzamin ósmoklasisty oparte są już na podstawie programowej, a nie wymaganiach egzaminacyjnych. Przypomnijmy, że chodzi o nową podstawę programową. Wymóg zdania matury z jednego przedmiotu dodatkowego na minimum 30 procent został odroczony na kolejne lata.
• Zmiany czekają także uczniów. Już w tym roku szkolnym ocena z religii lub etyki nie będzie wliczać się do średniej ocen na koniec roku. Od 1 września 2025 w szkołach pojawią się dwa nowe przedmioty: edukacja obywatelska oraz edukacja zdrowotna. Najprawdopodobniej zmniejszony zostanie też zakres nieobowiązkowych lekcji religii lub etyki do jednej tygodniowo(obecnie są dwie godziny tygodniowo), a także zajęcia te będą odbywać się na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. 
• Inaczej będą wyglądały też egzaminy. To pierwszy rok, po dwuletniej przerwie, kiedy matury i egzamin ósmoklasisty oparte są już na podstawie programowej, a nie wymaganiach egzaminacyjnych. Przypomnijmy, że chodzi o nową podstawę programową. Wymóg zdania matury z jednego przedmiotu dodatkowego na minimum 30 procent został odroczony na kolejne lata.

3.      EDUKACJA ZDROWOTNA W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH I ŚREDNICH OD 1WRZEŚNIA 2025r.

Od 1 września 2025 r. do szkół wejdą nowe przedmioty. Jednym z nich jest edukacja zdrowotna. Zastąpi ona dotychczasowych WDŻ, jednak będzie obowiązkowa. W podstawie programowej tego przedmiotu znajdą się m.in. treści dotyczące zdrowia fizycznego i psychicznego, odżywiania, aktywności fizycznej, zdrowia społecznego i środowiskowego, a także profilaktyki uzależnień. 

Przedmiot ten pojawi się zarówno w szkołach średnich (klasach I-III), jak i podstawowych (IV-VIII).

4.      EDUKACJA OBYWATELSKA W SZKOŁACH PONADPODSTAWOWYCH OD 1 WRZEŚNIA 2025 R.

Nowym przedmiotem w szkołach średnich będzie z kolei edukacja obywatelska, która zastąpi HiT (historia i teraźniejszość). Przedmiot ten ma być realizowany w klasach II branżowych szkół I stopnia oraz w liceach i technikach. W kolejnych latach program obejmie klasy III tych szkół, a od roku szkolnego 2027/2028 także klasy IV techników. 

Uczeń na tym przedmiocie ma rozwijać umiejętność identyfikowania problemów społecznych, poszukiwania ich rozwiązań oraz angażowania się w działania na rzecz dobra wspólnego.

5.      ZMIANY NA LEKCJACH RELIGII W 2025R.

Uczniowie, którzy w roku szkolnym 2024/2025 zakończą naukę w konkretnej klasie, nie będą mieli już wpisanej oceny na świadectwie z przedmiotów religia lub etyka. To zmiana, która już weszła w życie. 

MEN planuje też, by od 1 września 2025 r. w planach lekcji była jedna godzina zamiast dwóch tygodniowo, a także by zajęcia te umieszczone były na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. Taką decyzję argumentuje faktem, że są to przedmioty nieobowiązkowe.

6.      ZMIANY W PRAGMATYCE ZAWODOWEJ NAUCZYCIELI 2025r.

Po grudniowym spotkaniu Zespołu ds. pragmatyki zawodowej nauczycieli dowiedzieliśmy się, że na nauczycieli czeka sporo zmian. Skorzystają zwłaszcza ci starsi, w wieku okołoemerytalnym. 

Mowa tu m.in. o przedłużeniu o kolejne 10 lat nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, ujednoliceniu tygodniowego wymiaru zajęć nauczycieli praktycznej i teoretycznej nauki zawodu na poziomie 18 godzin i skrócenie z dwóch do roku czasowego zatrudnienia nauczyciela początkującego, po roku będzie to umowa na czas nieokreślony. Zobacz szczegóły zmian dla nauczycieli.

7.      ZMIANY W FINANSOWANIU OŚWIATY 2025r.

Zmienia się także sposób finansowania oświaty. Nie będzie już subwencji oświatowej. Sprawdź szczegóły w zakresie reform finansowania oświaty.

Do konsultacji publicznych trafił projekt rozporządzenia w sprawie sposobu podziału między jednostki samorządu terytorialnego w 2025 r. łącznej kwoty potrzeb oświatowych. Zgodnie z nim kwota ta, podobnie jak subwencja oświatowa, będzie dzielona według algorytmu określonego przez MEN.

• Od 1 stycznia 2025 r. zmienia się sposób finansowania oświaty: subwencję oświatową zastąpią globalne potrzeby oświatowe samorządów, z kwotą 102,7 mld zł na 2025 rok.
• Nowy system uwzględni typy szkół, rozwój zawodowy nauczycieli i liczbę uczniów, w tym po raz pierwszy także dzieci w przedszkolach.
• Wartość kwoty na jednego ucznia (standard A) wzrośnie do 9 477 zł, a podział środków zostanie szczegółowo określony algorytmem z uwzględnieniem różnych wag.
• Nowe zasady obejmują zmiany w finansowaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, uczniów z niepełnosprawnościami i kształcenia zawodowego.
• Reforma wprowadza także aktualizację wag dla uczniów mniejszości narodowych i zmienia finansowanie uczniów szkół policealnych.

8.      REFORMA FINANSOWANIA OŚWIATY: NOWE ZASADY OD 1 STYCZNIA 2025r.

1 stycznia 2025 r. wchodzi w życie reforma finansowania samorządów. W nowym systemie finansowania subwencję oświatową zastąpią globalne potrzeby oświatowe jednostek samorządu terytorialnego. Będą one finansowane z dochodów samorządów. Łączna kwota dla wszystkich samorządów na 2025 r. określona została w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego i wynosi 102 mld 652,3 mln zł.

9.      NOWY SPOSÓB PODZIAŁU ŚRODKÓW NA UCZNIÓW I PRZEDSZKOLA

W projekcie rozporządzenia ministra edukacji zaproponowano sposób podziału tej kwoty między samorządy z uwzględnieniem typów i rodzajów szkół i placówek prowadzonych lub dotowanych przez nie, etapów rozwoju zawodowego nauczycieli (nauczyciel początkujący, mianowany i dyplomowany) i liczby uczniów w szkołach i placówkach, w tym po raz pierwszy liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym.

Kwota potrzeb, podobnie jak obecnie środki z subwencji oświatowej, ma być dzielona między poszczególne samorządy na podstawie tzw. algorytmu opisywanego w załączniku do projektu rozporządzenia. Punktem wyjścia w algorytmie ma być tzw. standard A, czyli kwota, jaką samorząd dostaje na jednego ucznia. Obłożony jest on systemem wag, czyli mnożników, dzięki którym kwota na jednego ucznia zmienia się zależnie od typu i specyfiki szkoły, placówki lub potrzeb ucznia. W załączniku do projektu rozporządzenia na 2025 r. opisano 111 wag i także wskaźniki.

W uzasadnieniu do projektu podano, że zgodnie ze wstępnym algorytmem podziału łącznej kwoty w 2025 r. szacuje się, że standard A wyniesie 9 477 zł. Oznacza to, że w stosunku do 2024 r., w którym finansowy standard A wynosił 8 991 zł, wzrośnie o 486 zł, czyli o 5,4 proc.

W projektowanym rozporządzeniu w stosunku do rozporządzenia ministra edukacji w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w 2024 r. zaproponowano kilka zmian, m.in. uwzględnienie finansowania dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym – zaproponowano wagi na uczniów do pięciu lat objętych wychowaniem przedszkolnym.

Wagi dla tych uczniów objętych wychowaniem przedszkolnym obliczono na podstawie obecnych wag naliczanych na uczniów sześcioletnich i starszych w wychowaniu przedszkolnym. Mają być one o ok. 10 proc. mniejsze. I tak np. w przedszkolu waga dla sześciolatka ma wynosić 75 proc. standardu A, a na pięciolatka 68 proc, a w innej formie wychowania przedszkolnego odpowiednio: 66 proc. i 60 proc.

MEN tłumaczy to wyższym wymiarem pensum nauczycieli dzieci pięcioletnich i młodszych w wychowaniu przedszkolnym (25 godzin) niż dzieci sześcioletnich i starszych w wychowaniu przedszkolnym (22 godziny).

– Wyższe pensum pracy nauczyciela powoduje niższy koszt przy stałej liczbie godzin opieki – czytamy w uzasadnieniu.

10.  SPECJALNE FINANSOWANIE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO

W projekcie zaproponowano też uaktualnienie wag naliczanych z tytułu wprowadzenia standardów dla specjalistów i zmianę sposobu finansowania uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, a także zmiany w zakresie finansowania w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej: wprowadzenie wskaźników zwiększających liczbę uczniów niepełnosprawnych; zmianę finansowania uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera; zwiększenie finansowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz rozszerzenie jej zakresu na dzieci w wychowaniu przedszkolnym.

Zaproponowano także aktualizację zawodów w wagach dotyczących szkół prowadzących kształcenie zawodowe, uwzględnienie finansowania branżowych centrów umiejętności, kontynuację zmian w zakresie finansowania edukacji mniejszości niemieckiej poprzez ustalenie wag dla uczniów mniejszości niemieckiej na tym samym poziomie co pozostałe mniejszości, zwiększenie wartości wagi dla uczniów mniejszości w oddziałach i szkołach, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w dwóch językach: polskim i języku mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języku regionalnym, będącym drugim językiem nauczania oraz zmniejszenie wartości wagi dotyczącej świadczenia na start dla nauczycieli początkujących.

W projekcie znalazły się zmiany w zakresie wskaźników zwiększających i zmniejszających dotyczących liczby uczniów i wprowadzenie zróżnicowania finansowania uczniów niepublicznych szkół policealnych kształcących w trybie stacjonarnym i zaocznym poprzez zmniejszenie wskaźnika dotyczącego słuchaczy kształcących się zaocznie.

11.  POWIĄZANIE PENSJI NAUCZYCIELI Z PRZECIĘTNYM WYNAGRODZENIEM                                 W GOSPODARCE

Ta zmiana nie jest jeszcze pewna. Obywatelski projekt ZNP, który pojawił się w Sejmie w 2021 r., trafił do sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży pod koniec stycznia 2024 r., jednak od tego nic się w tym zakresie nie zmieniło. Zakłada on uzależnienie pensji nauczycieli od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. 

– Obiecuję, że przyspieszymy prace nad projektem obywatelskim, nie będzie już zwłoki – zaznaczył Premier Donald Tusk. W związku z tym jest szansa na zmiany. Przypomnijmy, że zgodnie z naszymi obliczeniami pensje nauczycieli wynosiłyby wówczas (w zależności od stopnia awansu) od ok. 7 do 11 tys. zł brutto.

12.  OCENY ZOSTANĄ ZLIKWIDOWANE I TRZEBA BĘDZIE MIEĆ WIĘKSZĄ FREKWENCJĘ, ŻEBY ZDAĆ DO KOLEJNEJ KLASY?

W związku z dużą reformą oświaty, która została zaplanowana na 2026 rok, a która jest powiązana ze stworzeniem profilu absolwenta i absolwentki XXI wieku, pojawiły się doniesienia, że MEN zbada skieruje do nauczycieli szereg pytań dotyczących obecnego systemu oceniania. Wśród nich znajdą się kwestie takie jak: czy bieżące oceny w trakcie semestru powinny być cyfrowe czy opisowe? Czy w klasach I-III szkół podstawowych powinno się stosować oceny cyfrowe, skoro obecnie dominuje ocenianie opisowe? Jakie podejście przyjąć w starszych klasach – czy ocena cyfrowa na półrocze jest konieczna, czy może lepiej zastąpić ją oceną opisową?

Możliwe więc, że w przyszłości czekają nas zmiany w zakresie oceniania. 
Z zapowiedzi MEN wynika także, że resort przyjrzy się frekwencji uczniów. 

– Jesteśmy chyba jedynym takim krajem, w którym 50 proc. nieusprawiedliwionych nieobecności z danego przedmiotu nie dopuszcza do zdania – stwierdziła. Dodała, że tak wysoki odsetek nieobecności znacząco utrudnia proces edukacji.

1. NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA

Od 1 września br. nauczyciele i uczniowie klas IV–VIII szkoły podstawowej oraz wszystkich klas szkół ponadpodstawowych (liceum ogólnokształcącego, technikum, branżowej szkoły I stopnia, branżowej szkoły II stopnia) będą pracować ze zmienioną podstawą programową. Ograniczony o około 20% zakres treści nauczania – wymagań szczegółowych – da nauczycielom i uczniom więcej czasu na spokojniejszą i bardziej dogłębną realizację programów nauczania.

Zrezygnowano głównie z tych treści, które są nadmiarowe na danym etapie edukacyjnym, niemożliwe lub bardzo trudne do zrealizowania w praktyce szkolnej. Zwrócono większą uwagę na rozwijanie umiejętności praktycznych zamiast wiedzy teoretycznej lub encyklopedycznej oraz na korzystanie w procesie nauczania – uczenia się z cyfrowych narzędzi oraz zasobów edukacyjnych dostępnych w Internecie.

Uszczuplone zostały treści nauczania następujących przedmiotów:

1. w szkole podstawowej (klasy IV–VIII): języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki
2. w liceum ogólnokształcącym i technikum: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, historii i teraźniejszości, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki, filozofii, języka łacińskiego i kultury antycznej, historii muzyki, historii sztuki
3. w branżowej szkole I stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki
4. w branżowej szkole II stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, matematyki, informatyki.

14.  INNE ZMIANY:

• w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego (tj. klas I–III – edukacja wczesnoszkolna) w zakresie edukacji przyrodniczej, polegającą na uzupełnianiu wymagań w obszarze „Osiągnięcia w zakresie funkcji życiowych człowieka, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i odpoczynku” – o znajomość podstawowych zasad udzielenia pierwszej pomocy
• wskazanie w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla II etapu edukacyjnego (tj. klas IV–VIII) w zakresie języka polskiego, że na egzaminie ósmoklasisty nie obowiązuje znajomość treści i problematyki krótkich utworów literackich poznawanych w całości, utworów literackich poznawanych we fragmentach i utworów poetyckich – dla klas IV–VI. Oczekiwanie od uczniów przystępujących do egzaminu ósmoklasisty znajomości problematyki krótkich tekstów, które były omawiane w klasach IV–VI przez jedną lub dwie godziny lekcyjne, jest wymaganiem nadmiarowym i nie jest konieczne do rzetelnego sprawdzenia umiejętności polonistycznych na egzaminie przeprowadzanym w klasie VIII. Należy dodać, że w latach 2019–2024 na egzaminie ósmoklasisty obowiązywały tylko lektury z klas VII i VIII
• zmianę w zakresie przedmiotu wychowanie fizyczne, polegającą na wydłużeniu o jeden miesiąc (luty) okresu, w którym w szkole są przeprowadzane testy sprawnościowe. W roku szkolnym 2023/2024 testy te były przeprowadzane w okresie dwóch miesięcy (od marca do kwietnia) i po pierwszym roku funkcjonowania tych testów, na wniosek Ministerstwa Sportu i Turystyki, został wydłużony o jeden miesiąc okres na ich przeprowadzanie w celu ułatwienia szkołom organizacji tego procesu
• rezygnację z odrębnej podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu język mniejszości narodowej lub etnicznej – język niemiecki, co stanowi konsekwencję zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Edukacji z dnia 2 lutego 2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. poz. 144). Oznacza to, że od 1 września 2024 r. ponownie będzie jedna wspólna podstawa programowa kształcenia ogólnego dla wszystkich języków mniejszości narodowej lub etnicznej – tak jak miało to miejsce przed rokiem szkolnym 2022/2023.

Konsultacje publiczne projektów trwały 21 dni (od 24 kwietnia 2024 r. do 13 maja 2024 r.). Wyniki konsultacji publicznych i opiniowania zostały omówione w raportach z konsultacji publicznych i opiniowania.

Konsultacje publiczne były poprzedzone tzw. pre-konsultacjami. Od 12 do 21 lutego 2024 r. wstępne, eksperckie i robocze wersje projektów zmian w podstawie programowej poszczególnych przedmiotów zostały upublicznione na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej. Od 12 do 19 lutego 2024 r. wszyscy zainteresowani mogli przesłać uwagi do propozycji zmian za pośrednictwem formularza, a od 19 do 21 lutego 2024 r. odbyła się seria trzech spotkań on-line dla przedstawicieli grup zrzeszających nauczycieli i dyrektorów szkół, a także przedstawicieli organizacji pozarządowych z obszaru edukacji.

Podręczniki

Zmiany w podstawie programowej zostały przygotowane tak, aby nie było konieczności wymiany podręczników. W roku szkolnym 2024/2025 i w latach kolejnych uczniowie mogą korzystać z dotychczasowych podręczników. Wydawcy przekażą nauczycielom korzystającym z ich podręczników informacje o tym, które fragmenty dotychczas wydanych podręczników wykraczać będą poza zakres uszczuplonej podstawy programowej.

Egzaminy

Ograniczona o około 20% podstawa programowa kształcenia ogólnego dla klas IV–VIII szkoły podstawowej oraz dla szkół ponadpodstawowych będzie, począwszy od roku szkolnego 2024/2025, jedyną podstawą przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego (przestają obowiązywać wymagania egzaminacyjne funkcjonujące w latach 2021–2024, wprowadzone w związku z pandemią SARS-CoV-2). 

Do 1 września br. Centralna Komisja Egzaminacyjna opublikuje na swojej stronie internetowej zmienione informatory o egzaminie ósmoklasisty i maturalnym z poszczególnych przedmiotów, a także komunikaty w sprawie listy jawnych zadań egzaminacyjnych w części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego, języka mniejszości narodowej, języka mniejszości etnicznej i języka regionalnego – kaszubskiego.

Dalsze kroki i nowe przedmioty od września 2025 r.

Wdrażanie kompleksowej reformy podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego jest zaplanowane od 2026 r.

Wcześniej, bo od września 2025 r. planowane jest wdrożenie nowych przedmiotów szkolnych, tj.:

1. edukacji obywatelskiej, która zastąpi historię i teraźniejszość, likwidowaną sukcesywnie od 1 września 2024 r.
2. edukacji zdrowotnej, która zastąpi zajęcia wychowanie do życia w rodzinie. Przedmiot edukacja zdrowotna będzie dla uczniów obowiązkowy.
3. Projekty podstaw programowych nowych przedmiotów przekażemy do konsultacji publicznych jesienią br.
4. Rozporządzenia zmieniające podstawę programową kształcenia ogólnego dla 18 przedmiotów w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych zostały skierowane do publikacji w Dzienniku Ustaw RP.

Materiały

Rozporządzenie ME ws. podstawy programowej (LO, T i BS II)
ROZP​_ME​_ws​_podstawy​_programowej​_(LO,​_T​_i​_BS​_II).pdf 0.15MBRozporządzenie ME ws. podstawy programowej (SP i BS I)
ROZP​_ME​_ws​_podstawy​_programowej​_(SP​_i​_BS​_I).pdf 0.15MBZałącznik 1 do Rozporządzenia ME ws. podstawy programowej (LO i T)
ZAŁ​_1​_do​_ROZP​_ME​_ws​_podstawy​_programowej​_(LO​_i​_T).pdf 3.22MBZałącznik 1 do Rozporządzenia ME ws. podstawy programowej (SP)
ZAŁ​_1​_do​_ROZP​_ME​_ws​_podstawy​_programowej​_(SP).pdf 2.15MBZałącznik 2 do Rozporządzenia ME ws. podstawy programowej (BS I)
ZAŁ​_2​_do​_ROZP​_ME​_ws​_podstawy​_programowej​_(BS​_I).pdf 1.25MBZałącznik 2 do Rozporządzenia ME ws. podstawy programowej (BS II)
ZAŁ​_2​_do​_ROZP​_ME​_ws​_podstawy​_programowej​_(BS​_II).pdf 0.81MB

Można zachować podręczniki z zeszłego roku, ale nauczyciel wciąż ma wybór

Od 1 września 2024 r. będzie obowiązywała nowa podstawa programowa, jest to jednak – o czym wszyscy powinni pamiętać – jedynie drobny lifting obowiązujących przepisów, eksperci MEN przejrzeli podstawy programowe i odchudzili je o 20 proc. To właśnie do tego nawiązuje wypowiedź ministry Nowackiej, tego typu zmiana nie wymaga nowych podręczników, bo wystarczy pominąć odpowiednie rozdziały z tych zeszłorocznych.
 
 Uszczuplone zostały treści nauczania następujących przedmiotów:
    w szkole podstawowej (klasy IV–VIII): języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, matematyki,

biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki;
    w liceum ogólnokształcącym i technikum: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, historii i teraźniejszości, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki, filozofii, języka łacińskiego i kultury antycznej, historii muzyki, historii sztuki;
    w branżowej szkole I stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki;
    w branżowej szkole II stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, matematyki, informatyki.
 
Nauczyciel ma swobodę w realizacji podstawy programowej
Według art. 12 ust. 2 Karty Nauczyciela nauczyciel w realizacji programu nauczania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne, oraz do wyboru spośród zatwierdzonych do użytku szkolnego podręczników i innych pomocy naukowych.
Sprawdź też w LEX: Czy nauczyciel powinien udostępniać uczniom prezentacje, które sam przygotował i z których korzysta na lekcjach? >
– Z przepisem tym korespondują art. 22a i następne ustawy o systemie oświaty – wskazuje Krzysztof Gawroński, ekspert od prawa oświatowego. -Zgodnie z nimi nauczyciel lub zespół nauczycieli przedstawia program wychowania przedszkolnego lub program nauczania do danych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego dyrektorowi przedszkola lub szkoły, który – po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej – dopuszcza do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, danej innej formie wychowania przedszkolnego lub w danej szkole zaproponowany przez nauczyciela lub zespół nauczycieli program wychowania przedszkolnego lub program nauczania. Nauczyciel może zdecydować o realizacji programu nauczania z zastosowaniem podręcznika, materiału edukacyjnego lub materiału ćwiczeniowego lub bez takiego zastosowania (art. 22aa u.s.o.) – podkreśla.
 
To właśnie z tego powodu, nauczyciele niekoniecznie entuzjastycznie przyjęli wypowiedź ministry, bo czymś innym jest wprowadzanie rodziców w błąd i zachęcanie do zakupu zaktualizowanego o drobnostki podręcznika, a czymś innym autonomiczna decyzja, jaką podejmuje zgodnie z tymi procedurami nauczyciel.  W tym miejscu warto przypomnieć, jak powszechny entuzjazm budziło to uprawnienie pedagogów, gdy do użytku szkolnego wszedł kontrowersyjny podręcznik do historii i teraźniejszości, napisany przez prof. Wojciecha Roszkowskiego. Większość szkół odmówiła wtedy korzystania z tej książki, a wielu nauczycieli przygotowywało własne materiały do nauczania HiT.

MEN: Nie trzeba kupować nowych podręczników
Na szczęście na swojej stronie internetowej resort wyraził w rzeczowy i stonowany sposób to, czy należy kupować podręczniki specjalnie dostosowywane do nowych podstaw programowych.
– Przypominamy: zmiany w podstawach programowych zostały przygotowane tak, aby nie było konieczności wymiany podręczników. Ma to uzasadnienie zarówno ekonomiczne, jak i ekologiczne. Dotychczasowe podręczniki zawierają wszystkie treści nauczania określone w podstawie programowej odpowiedniej dla danego typu szkoły i danych zajęć edukacyjnych. Status podręczników wpisanych do Wykazu podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego do kształcenia ogólnego w latach ubiegłych pozostaje zatem aktualny i nie ma potrzeby wyboru nowych lub korzystania z nowych wersji podręczników. Ponadto informujemy, że nie zostały dopuszczone do użytku szkolnego żadne zaktualizowane podręczniki, które miałyby uwzględniać zmiany w podstawach programowych – wskazuje resort edukacji.

W podstawówce podręczniki zapewnia szkoła
Należy też podkreślić, że zakup podręczników i ćwiczeń dopuszczonych do użytku w danej szkole podstawowej, w tym dla klas IV-VIII następuje w publicznej szkole ze środków publicznych oraz są one nieodpłatnie udostępniane wszystkim uczniom na zasadach określonych w rozdziale 7 ustawy z 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych.
– Zadania w tym zakresie wykonuje dyrektor szkoły oraz organ prowadzący – wyjaśnia Joanna Lesińska, radca prawny, specjalizująca się w prawie oświatowym. Jeśli nauczyciel chciałby pozyskać pieniądze na ćwiczenia lub materiały, które nie są dopuszczone do użytku w szkole, to musi doprowadzić do ich dopuszczenia w trybie określonym w art. 22ab ust. 5 u.s.o. Według tego przepisu dyrektor szkoły, na wniosek zespołu nauczycieli, może:
dokonać zmian w zestawie podręczników lub materiałów edukacyjnych oraz zmiany materiałów ćwiczeniowych, jeżeli nie ma możliwości zakupu danego podręcznika, materiału edukacyjnego lub materiału ćwiczeniowego;
uzupełnić zestaw podręczników lub materiałów edukacyjnych, a także materiały ćwiczeniowe.

– Jeśli taka zmiana nastąpi, następnie ćwiczenia i podręczniki powinny zostać zapewnione uczniom szkoły podstawowej po zakupie ze środków publicznych – wskazuje Joanna Lesińska.
Sprawdź też w LEX: Czy można dokonywać przesunięć dotacji celowej na podręczniki? >
 
Nowe podręczniki ze specjalnymi oznaczeniami
Jednocześnie sam resort uznał, że pewne zmiany dotyczące podręczników są konieczne – w projekcie noweli ustawy o systemie oświaty proponuje więc doprecyzowanie warunków, jakie powinien spełniać podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego. Konkretnie wyłącza się możliwość prezentacji w podręczniku treści w sposób repetycyjny, tj. taki, który służy powtarzaniu i utrwalaniu treści nauczania przez wykonywanie zadań typu egzaminacyjnego lub w sposób podporządkowany ćwiczeniu technik rozwiązywania zadań egzaminacyjnych. Co za tym idzie – do użytku szkolnego nie będą już dopuszczane repetytoria. Choć tu przewidziano pewne odstępstwo w postaci przepisu przejściowego, który pozwoli stosowanie dotychczasowych zasad do postępowań w sprawie dopuszczenia do użytku szkolnego podręcznika wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy.

Po wejściu w życie nowelizacji wydawcy będą musieli oznaczyć treści wykraczające poza zakres ustalony w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla danych zajęć na danym etapie edukacyjnym. Ale to nie jedyne zmiany dotyczące podręczników – wydawcy, którzy wystąpili o dopuszczenie podręcznika do użytku przed dniem 1 stycznia 2020 r., będą mieli obowiązek zapewnienia cyfrowego odzwierciedlenia podręcznika wydanego w postaci papierowej. Będzie to dotyczyć książek, które będą wznawiane bez aktualizacji.
Sprawdź też w LEX: Czy na etapie edukacyjnym można zmienić podręczniki szkolne? >
 
I tak wybierze nauczyciel

– Z mojej perspektywy ta zmiana nie ma żadnego znaczenia, dziwię się, że skupiono się na problemie, który de facto nie istnieje – wskazuje Agata Karolczyk-Kozyra, polonistka, edukatorka, autorka bloga edukacyjnego „Kreatywny polonista” – Osobiście nie widzę nic złego w korzystaniu z repetytoriów lub innych tego typu pomocy, o ile nauczyciel i uczniowie uważają, że jest to dla nich korzystne. I nadal będą z nich korzystać, bo niezależnie od tego, jakie książki zostaną dopuszczone do użytku szkolnego, ostateczną decyzję, co do sposobu realizacji podstawy programowej podejmie nauczyciel – podkreśla.
Sprawdź też w LEX: Kiedy rada pedagogiczna wybiera podręczniki w szkole? >
Wskazuje, że nikt raczej nie pokusi się w tej chwili o zmianę podręcznika, bo pracę nad rozporządzeniem modyfikującym podstawę programową zakończono kilka tygodni temu, zatem jest już na to za późno. – Tym bardziej, że za dwa lata mają wejść w życie kolejne zmiany. Zresztą uczniom i nauczycielom może przydać się informacja, że jakaś treść wykracza poza obowiązkowy materiał, bo nawet jeśli nauczyciel dobrze zna podstawę programową, może się zdarzyć, że coś mu umknie – podkreśla Agata Karolczyk-Kozyra. – To też dobre dla uczniów, którzy są w edukacji domowej, bo nie zawsze mogą oni liczyć na wsparcie nauczyciela w tym zakresie – dodaje.

Wyprawka na pewno nie za 300 zł
Według danych zebranych przez firmę Provident powrót jednego ucznia do szkoły będzie kosztował rodziców średnio 656,62 zł. Najwyższe wydatki deklarują mieszkańcy województwa warmińsko-mazurskiego – 1269,97 zł, a także łódzkiego – 918,85 zł. Z kolei najniższe odnotowano w zachodniopomorskim – 457,28 zł oraz świętokrzyskim – 495,90 zł. Pytani o największe obciążenie finansowe, respondenci wskazują właśnie podręczniki:  tę odpowiedź wskazało 37,9 proc. wszystkich badanych.

Według tegorocznego Barometru Providenta zaledwie 4,3 proc. rodziców decyduje się na zakup tak wielu używanych elementów wyprawki, jak to możliwe. Wybór aż 64,1 proc. opiekunów pada wyłącznie na nowe produkty, a 31,6 proc. kupuje rzeczy częściowo nowe i używane. Mężczyźni zdecydowanie preferują nowe przedmioty (70,4 proc. vs. 59,4 proc. kobiet), a kobiety częściej stawiają na równowagę nowych i używanych przyborów szkolnych (35,4 proc. vs. 26,5 proc. mężczyzn).

1. ŁĄCZENIE PZEMIOTÓW  petycja

Jest petycja ws. odstąpienia od planów łączenia geografii z biologią w szkole podstawowej

Obawiamy się, że połączenie czterech kluczowych przedmiotów w jeden przedmiot ogólny może skutkować powierzchownym potraktowaniem istotnych treści i zmniejszeniem zaangażowania uczniów w nauki przyrodnicze” – wyjaśniają autorzy petycji.

„Przyroda, którą realizowano przed reformą Minister Zalewskiej sprawdzała się, gdyż uczeń idąc do gimnazjum porządkował wiedzę. Po reformie 2026, uczniowie po klasie 8 trafią na nowe cztery przedmioty nauczania, co przy ilości treści w podstawach programowych szkół ponadpodstawowych będzie ogromnym wyzwaniem. Wprowadzenie „przedmiotów przyrodniczych” na poziomie wyłącznie klas 4-6 będzie kosztowną, kosmetyczną zmianą, gdyż nadal będzie ona obejmować treści z biologii i geografii” – argumentują.

Zamiast wprowadzania zintegrowanego przedmiotu, nauczyciele proponują: zwiększenie liczby godzin biologii i geografii w klasach 5-6 szkół podstawowych do dwóch tygodniowo; utrzymanie obecnego podziału na przedmioty przyrodnicze: biologię i geografię.

Przypomnijmy, że MEN planuje zmiany w systemie edukacji, które mają wejść w życie w 2026 roku. Przedmioty przyrodnicze biologia, chemia, geografia, a nawet fizyka mogą zostać połączone w szkole podstawowej w jeden interdyscyplinarny przedmiot – przyrodę. Dziś przyroda jest tylko w klasie IV.

Reforma jest odpowiedzią na postulaty między innymi Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych, które od dawna wskazuje na potrzebę większej integracji w nauczaniu przyrody, przynajmniej do szóstej klasy szkoły podstawowej.

„w szkole podstawowej na lekcjach przyrody nie są potrzebne książki i zeszyty, tylko doświadczenia” – mówił m.in. „rzeczpospolitej” dr karol dudek-różycki, przewodniczący psnpp, nauczyciel chemii.

pod koniec września wiceministra edukacji katarzyna lubnauer odniosła się do planów przywrócenia przez resort lekcji przyrody w szkołach podstawowych na konferencji prasowej.

nauki przyrodnicze mają zgodnie z zapowiedzią zostać wprowadzone tylko w szkołach podstawowych. – w szkole ponadpodstawowej nie zamierzamy zmieniać podziału przedmiotów” – zapewniała katarzyna lubnauer.

zdaniem wiceministry, nauczyciele nie muszą martwić się o swoje miejsca pracy.„po pierwsze, chciałabym uspokoić wszystkich nauczycieli, nikt nie może czuć się zagrożony” – zapewniła nauczycieli dodając, że planowane zmiany mają przyczynić się do uczynienia z przyrody „równie ważnego elementu edukacyjnego”, jak pozostałe przedmioty.

„stworzenie z kilku przedmiotów jednego przedmiotu, jakim są nauki przyrodnicze, jest o tyle istotne, że wtedy czynimy z nauczania przyrody równie ważny element edukacji jak matematyka, język polski czy historia, które są przedmiotami uczonymi w dużo większym, szerszym zakresem godzinowym” –argumentowała wiceministra.

w trakcie briefingu lubnauer zapewniła, że nowego przedmiotu będą mogli uczyć zespoły nauczycieli z różnych dziedzin nauk przyrodniczych.

„i dla nas jest bardzo ważne żeby powiedzieć jasno – tego przedmiotu będą mogli uczyć zarówno pojedynczy nauczyciele, jak i również zespoły nauczycielskie. czyli będzie można tworzyć zespół nauczycieli, który będzie uczył nauk przyrodniczych,(…) dzięki temu będziemy mogli poznawać to, co byśmy nazwali naukami przyrodniczymi w sposób holistyczny (…). dzięki temu ta wiedza, którą będą otrzymywać dzieci, będzie dużo bardziej pełna i dużo bardziej zrozumiała” – tłumaczyła.