Dla jednych to dzień odpoczynku, dla innych – roboczy maraton. Niedziela nauczyciela często nie ma nic wspólnego z relaksem. „Znajomi pytają, czemu nie chcę się spotkać. Odpowiedź jest prosta: bo mam 120 wypracowań do przeczytania” – mówi polonistka z liceum. Oto, jak naprawdę wygląda weekend nauczyciela.

Kartkówki, plan lekcji i „deadline w głowie”

Choć szkoły są zamknięte, nauczyciele pracują dalej. Niedziela to dla wielu z nich czas nadrabiania spraw z całego tygodnia – od sprawdzania prac po przygotowanie materiałów na kolejne dni. To także moment, w którym trzeba przygotować każdy szczegół: lekcje, klasówki, projekty, a czasem nawet zebrania z rodzicami.

– To nie jest czas dla mnie. To czas na ogarnięcie wszystkiego, czego nie zdążyłam zrobić od poniedziałku do piątku. W niedzielę siadam z kawą i… dziennikiem – mówi pani Marta, nauczycielka języka polskiego w szkole podstawowej.

Inni dodają, że nawet jeśli nie otwierają zeszytów uczniów, w głowie nieustannie „chodzi” szkoła.

– W niedzielę nie potrafię się wyluzować. Mam w głowie taki stały deadline: co muszę zrobić do poniedziałku. Sprawdzam testy, układam plan na tydzień, drukuję karty pracy. I co tydzień obiecuję sobie, że zacznę wcześniej. Bardzo rzadko mi się to udaje – przyznaje pani Anna, nauczycielka matematyki.

Do tego dochodzą jeszcze wiadomości od rodziców – często wysyłane właśnie w niedzielę wieczorem.

– Potrafią napisać po 20:00, żebym do nich zadzwoniła „bo sprawa pilna”. Dopytują, co było zadane, czemu córka dostała taką ocenę. I nie, to nie są wyjątki. To norma – opowiada nauczycielka języka polskiego.

Dla wielu pedagogów niedziela to po prostu cichy maraton – bez dzwonków, ale z nieustającym poczuciem, że coś jeszcze trzeba dokończyć.

Nauczycielom trudno odejść od obowiązków

Wielu nauczycieli mówi wprost: nie potrafią oderwać się od pracy. Nawet jeśli próbują spędzić czas z rodziną, myślami są przy tym, co jeszcze muszą zrobić. A jeśli spróbują po prostu usiąść z książką albo wyjść na spacer – pojawia się stres, że coś im umyka. Że czegoś nie zdążyli, że w poniedziałek będą nieprzygotowani.

Moje dzieci grają w planszówki z tatą, a ja kończę opinię dla pedagoga i przygotowuję kartkówki na poniedziałek. Niedziela to nie odpoczynek. To logistyka – mówi Dorota, nauczycielka chemii. – Mam wrażenie, że szkoła nigdy się nie kończy. Nawet jak zamknę komputer, to i tak analizuję w głowie, co jeszcze trzeba. I to się nigdy nie kończy – dodaje.

Wielu nauczycieli przyznaje, że nawet jeśli zdołają na chwilę „wyłączyć głowę”, to zaraz pojawia się coś nowego: przypomnienie w telefonie, wiadomość od rodzica, notatka z zeszytu, który trzeba zabrać w poniedziałek.

– Ostatnio zrobiłam sobie wolne popołudnie, poszłam na rower. Po godzinie miałam wyrzuty sumienia, że powinnam była jednak usiąść nad sprawdzianami. To jest chore, wiem, ale tak wygląda moja niedziela – opowiada pani Joanna, nauczycielka polskiego.

Z jednej strony planowanie lekcji, z drugiej – potrzeba bycia „na bieżąco” z dokumentacją, ocenami, wytycznymi. A po drodze jeszcze wiadomości od rodziców, poprawy sprawdzianów i myśl: „przecież jeszcze nie napisałam opinii do poradni”.

18 godzin to mit

Dyskusja o czasie pracy nauczycieli powraca regularnie. Często pojawia się zarzut, że skoro nauczyciele prowadzą zajęcia przez 18 godzin tygodniowo, to ich obciążenie nie może być duże. Tymczasem rzeczywistość, jak widać, wygląda zupełnie inaczej.

– […] czas pracy polskiego nauczyciela nie różni się od czasu pracy większości innych grup zawodowych. Warto zwrócić uwagę na to, że pomiar rzeczywistego czasu nie jest sprawą prostą. […] Ktoś skoncentrowany wyłącznie na godzinach dydaktycznych mógłby uznać, że nie może być mowy o przeciążeniu pracą w przypadku polskich nauczycieli – pisze prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski w publikacji Skutki oddziaływania warunków pracy na polskich nauczycieli.

W rzeczywistości obowiązki nauczycieli daleko wykraczają poza samo prowadzenie lekcji. Przygotowanie materiałów, sprawdzanie prac, udział w egzaminach, zebraniach, działania wychowawcze, współpraca z rodzicami – to codzienność, która rozciąga tydzień pracy daleko poza czas spędzany przy tablicy.

– […] obowiązki nauczyciela znacznie wykraczają poza samo prowadzenie lekcji i obejmują zadania przygotowawcze, administracyjne, wychowawcze itd. Dodatkowo bywa tak, że niektóre z tych zadań, chociażby administracyjne, bywają skumulowane w określonych terminach, np. podczas egzaminów czy pod koniec semestru lub roku szkolnego– kontynuuje Pyżalski.

Nadmiar obowiązków, brak czasu na odpoczynek, presja związana z ocenami i oczekiwaniami rodziców, a także konieczność ciągłego dokumentowania swojej pracy sprawiają, że wielu nauczycieli odczuwa przewlekły stres. W dłuższej perspektywie może prowadzić on do wypalenia zawodowego.

– Stres nauczycielski jest najczęściej związany z przeciążeniem pracą, brakiem uznania ze strony środowiska, niewłaściwym zachowaniem uczniów, presją czasu oraz niewłaściwymi relacjami interpersonalnymi w szkole – wyjaśniają w publikacji Wypalenie w pracy zawodowej nauczyciela Jolanta Szempruch i Beata Cieśleńska.

Choć w świadomości społecznej praca nauczyciela bywa sprowadzana do niewielkiej liczby godzin dydaktycznych, rzeczywistość pokazuje coś zupełnie innego. Stres, nadmiar obowiązków i presja czasu są stałym elementem codzienności wielu pedagogów, a zmęczenie i wypalenie zawodowe stają się coraz częstszym problemem.

Niedziela, która dla większości osób jest dniem relaksu, dla nauczycieli pozostaje dniem pracy – tylko bez szkolnego dzwonka i uczniów w klasie. Ale za to z długą listą zadań do wykonania i tykającym w głowie zegarem, odliczającym czas do poniedziałku.

/ źródło: Strefa edukacji Magdalenia Ignaciuk /